Zrzeczenie się prawa do alimentów na przyszłość

Czytelniczka pyta: „Chciałabym się dowiedzieć, czy jest możliwe przy orzekaniu rozwodu bez winy wpisanie w wyroku rozwodowym klauzuli, że oboje małżonkowie dobrowolnie zrzekają się wszelkich roszczeń alimentacyjnych w przyszłości,tzn. już po orzeczeniu rozwodu? Czy  ewentualnie można zawrzeć taką umowę  w trakcie lub po rozwodzie?”

Podobne pytania zadają mi również moi Klienci, w szczególności Ci którzy chcą rozstać się poprzez orzeczenie rozwodu bez orzekania o winie.

Odpowiadając na pytanie muszę wskazać, że na gruncie polskiego prawa rodzinnego nie ma możliwości skutecznego zrzeczenia się uprawnienia do alimentów na przyszłość. Nie ma możliwości wydania orzeczenia rozwodowego, w którym zawarta będzie klauzula o zrzeczeniu się uprawnienia do alimentów czy przyszłych roszczeń alimentacyjnych.

Również zawarcie umowy między byłymi małżonkami o zrzeczeniu się uprawnienia do żądania alimentów  na przyszłość nie wywoła  żadnych skutków prawnych ponieważ jeżeli zostaną spełnione przesłanki obowiązku alimentacyjnego (np. w przypadku małżonków po rozwodzie orzeczonym bez orzekania o winie – stan niedostatku) to mimo zawarcia takiej umowy, małżonek może ubiegać się o alimenty, a sąd te alimenty może zasądzić.

Pragnę przypomnieć, że celem obowiązku alimentacyjnego jest uzasadnione względami humanitarnymi i moralnymi zapewnienie osobom, które własnymi siłami i środkami nie mogą zaspokoić swych potrzeb bytowych, niezbędnej pomocy ze strony ich bliskich krewnych – w tym byłych małżonków- których sytuacja umożliwia udzielenie takiej pomocy.

To, że nie ma prawnej możliwości zrzeczenia się uprawnienia do alimentów i przyszłych roszczeń alimentacyjnych wynika z tego, że obowiązek alimentacyjny stanowi przede wszystkim zobowiązanie powstające ex lege (z mocy prawa) pomiędzy osobami połączonymi węzłem rodzinnym oraz między innymi osobami, które określa kodeks rodzinny i opiekuńczy, właśnie np. między byłymi małżonkami.

Przepisy kreujące obowiązek alimentacyjny są normami bezwzględnie obowiązującymi. Zarówno obowiązek alimentacyjny, jak i odpowiadające mu prawo do świadczeń alimentacyjnych mają charakter ściśle osobisty i są nieprzenaszalne zarówno inter vivos (pomiędzy żywymi) jak i mortis causa (na wypadek śmierci), gasną z chwila śmierci uprawnionego czy zobowiązanego. Dlatego też obowiązek  alimentacyjny nie może podlegać  zrzeczeniu i nie może być zbyte innej osobie. Nie jest też dopuszczalne przejęcie obowiązku alimentacyjnego przez inną osobę.